देश उथल–पुथलमा छ।जेनजी आन्दोलनको कम्पन प्रशासन, कूटनीति, अर्थतन्त्र र सुरक्षा संयन्त्रका नसानसामा अझै चलिरहेकै छ। मन्त्रालयका कोठाहरूमा अहिले चर्चाको विषय बनेको छ —“अब नेतृत्व कसले सम्हाल्ला?”
बिज्ञापन
यही अनिश्चितताको छायाभित्र, धेरैले एक नाम दोहोर्याउन थाले—डा. कृष्णहरि पुष्कर।
बिज्ञापन
सिंहदरबारभित्रको एउटा बिहान, सरकारी अधिकारीहरूले विदेशीसँगको संवाद झन् कठिन बन्दै गएको चर्चा गर्थे। दूतावासहरू बीच शंका, अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा विश्वास कम हुँदै।
त्यसबेला कसैले भन्यो,
— “दिल्लीमा मिनिष्टर (इकोनोमिक) भएर काम गरेका मान्छे हुन्, कोरियामा कन्सुलर पनि। यस्तो बेलामा त्यही अनुभव चाहिन्छ।”
सबैको दृष्टि एकै दिशातिर गयो—डा. पुष्कर।
बिज्ञापन
अर्थतन्त्रको घरी–घरी थर्किएको मनोविज्ञान
अर्को कोठामा अर्थ मन्त्रालयका कर्मचारीहरू चिन्तित थिए।
राजस्व घटेको, लगानीकर्ता त्रसित, खर्च व्यवस्थापन कठिन।
कसैले ठट्टै–ठट्टामा भने,
— “श्रीलंका जस्तो भइन्थ्यो होला, आर्थिक मन्त्रालयमा त्यसबेला पुष्करज्यू थिएनन् भने।”
अर्थ मन्त्रालयमा दुई–दुई पटक बसेर कडाइ, समन्वय र जोखिम व्यवस्थापनमा उनले खेलेको भूमिका धेरैलाई अहिले झनै याद आउँथ्यो।
प्रजिअदेखि पीएमओसम्मको यात्रा
कथा अझ गहिरिँदै जाँदा, उनको जीवन यात्रा मानौँ विभिन्न ‘अध्याय’हरू जोडिएको पुस्तक हो।
कहीँ प्रजिअको रूपमा विपद् व्यवस्थापन,
कहीँ महानिर्देशक भएर प्रशासनिक कडकाइ,
कहीँ पीएमओमा बसेर बुद्धिमत्ता प्रणाली सुधार।
उनी जहाँ पुगे, त्यहाँ परिवर्तनका साना–ठूला छापहरू बाँकी रहिरहे।
एकजना वरिष्ठ कर्मचारीले भने,
— “नीति बनाउने–बनाउने मात्रै होइन, कार्यान्वयन कस्तो हुन्छ भन्ने जरासम्म बुझ्ने मान्छे।”
कोभिड–१९ संकट : अँध्यारो समयमा देखा परेको नेतृत्व
महामारीका दिनहरू देशले बिर्सेको छैन।
क्वारेन्टिनको अव्यवस्था, सीमा नाकामा भीड, औषधीको अभाव—सबै अराजक जस्तै थियो।
त्यही अराजकतामा, संकट व्यवस्थापन केन्द्रमा डा. पुष्कर दिनरात दौडिरहेका थिए।
न त उनी क्यामेरामा देखिन्थे, न भाषण गर्थे।
तर भित्री संयन्त्रमा उनी नै धेरै चक्र घुमाइरहेका थिए।
यो–त्यो मन्त्रालयलाई जोड्दै, अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग समन्वय गर्दै—देशलाई एउटा डोरीले बाँधेर राखेजस्तो।
कर्मचारीको मनोबल खुम्चिएको बेला
जेनजी आन्दोलनपछि सरकारी कर्मचारीहरू कहिल्यै नभएको डर अनुभव गरिरहेका थिए।
सेटो प्लेट विवाद, सार्वजनिक सवारी चढ्दा आखाँ टुलुटुलु हेर्ने जनताको नजर, सेवा ऐनको अनिश्चितता—सबैको मन कुँडिएको।
त्यसबेला कसैले सम्झिरहन्थ्यो,
— “संघीय मामिलामा सचिव हुँदा पुष्करज्यूले मनोबल उठाउने काम गरेका थिए। फेरि त्यही नेतृत्व चाहिन्छ।”
उनी कर्मचारी संरचना सुधारको वकालत गर्थे—“विश्वास बिना सेवा चल्दैन”, भन्थे।
प्रहरी संगठन बुझ्ने व्यक्ति
प्रहरी संगठन आन्दोलनमा प्रत्यक्ष चोट खाई थकित थियो—भौतिक, मानसिक, दुवै रूपमा।
उनी सशस्त्र प्रहरी, सेवा आयोग र विशेष बढुवा समितिमा बसेको अनुभव बारम्बार चर्चा हुन्छ।
प्रहरी–प्रशासन समन्वय गर्न सक्ने व्यक्ति चाहिएको संकेत सबैले बुझिरहेका थिए।
भ्रष्टाचार विरुद्धको कठोरता
अख्तियारमा बसेका दिनहरूको चर्चा छुट्दैन।
न त ‘सजिलो’ निर्णय गर्दथे,
न त कसैको कुरा सुन्थे—नियमभन्दा बाहिर गएर।
जेनजी आन्दोलन हरेक सडकमा एउटा माग लेखेर आएको थियो—“सुशासन।”
अनि सबैले एउटै व्यक्तितिर फर्केर हेर्दै सोध्थे—“के पुष्करज्यू फेरि त्यही कठोरता देखाउँछन्?”
अन्तर्राष्ट्रिय पहुँच र मधेशी नेतृत्वको प्रतीक
विश्व बैंकदेखि एडीबी, चीनदेखि जापान, भारतदेखि कोरिया—उनले सम्हालेका परियोजनाहरू धेरै थिए।
उनको सहमतिपूर्वक शैली र संयत कूटनीति सबैलाई मन परिरहेको थियो।
त्यसमा थप, धेरैका मनमा एउटा गर्व पनि थियो—“यदि बने भने पहिलो मधेशी मुख्य सचिव।”
राज्य संयन्त्रमा समावेशिताको एउटा नयाँ अध्याय खुल्ने अनुभूति मलिन मुस्कानसँगै हावामा तरंगित हुन्थ्यो।
निर्वाचनको संवेदनशील मोडमा
देश चुनाव नजिकिँदै छ। निर्वाचन आयोग नेतृत्वविहीन, प्रहरी दबाबमा, राजनीतिक दलहरू आ–आफ्नो रणनीतिमा अल्झिएका।
एकजना वरिष्ठ प्रशासकले भने,
— “एनालिसिस, समन्वय, क्यान्डर, इमान—यी सबै चाहिने बेला हो। पुष्करज्यूको प्रोफाइल मिल्छ।”
अन्तिम दृश्य : देशलाई उभ्याइदिने भरोसाको खोजी
देश संवेदनशील मोडमा छ—
कूटनीतिक अविश्वास, आर्थिक जोखिम, प्रशासकीय अन्योल, सुरक्षा संवेदना र सुशासनका ठूलो मागले मुलुकलाई लतारिरहेको छ।
नेतृत्व कक्षमा निर्णयकर्ताहरू बसिरहेका छन्।
फाइलहरूको थुप्रो, कागजमा लेखिएका टिप्पणी, अधिकारीहरूको परामर्श—सबैबीच एउटा नाम बारम्बार उठ्छ—
डा. कृष्णहरि पुष्कर।
देशलाई स्थिरता, विश्वास र पारदर्शिताको बाटोमा फर्काउने आशाले धेरैको मनमा एउटा कथा बन्दैछ—
संकटको अँध्यारोलाई चिरेर अवतरण गर्ने सम्भावित मुख्यसचिव—डा. पुष्कर।
